Tầm quan trọng của Giám sát (Monitoring) & Đánh giá (Evaluation) trong các Dự án/Chương trình can thiệp và hỗ trợ y tế.

Khái niệm giám sát và đánh giá (M&E)

Giám sát là một họat động được thực hiện một cách liên tục nhằm thu thập và phân tích các thông tin, từ đó giúp cho nhà quản lý biết chắc các hoạt động của dự án có được thực hiện đúng tiến độ, kết quả theo kế hoạch đề ra không? và kịp thời có các biện pháp can thiệp cần thiết để khắc phục những khó khăn, vướng mắc nếu có. Quá trình giám sát còn giúp các tổ chức kịp thời hỗ trợ việc ra quyết định tạo nền tảng cho việc đánh giá và bài học kinh nghiệm.

Đánh giá là quá trình xem xét một cách có hệ thống và khách quan một dự án, chương trình, một chính sách đang được thực hiện hoặc đã hoàn thành một giai đoạn hoặc toàn bộ Chương trình/Dự án. Đánh giá là giúp xác định tính phù hợp và mức độ hoàn thành các mục tiêu, tính hiệu quả, tác động và tính bền vững. Quá trình đánh giá cần cung cấp thông tin đáng tin cậy và hữu ích, cho phép lồng ghép những bài học kinh nghiệm vào quá trình ra quyết định của các nhà tài trợ và của đối tượng tiếp nhận tài trợ.

Công tác đánh giá được thực hiện tương ứng với từng giai đoạn của dự án/chương trình. Cụ thể, từ khi một dự án được thiết kế/lập kế hoạch thực hiện cho đến khi nó kết thúc, thường có những loại hình đánh giá sau đây:

Đánh giá ban đầu (ante evaluation) – hay còn được một số nhà tài trợ gọi là "thẩm định" (appraisal), thường do chính các nhà tài trợ thực hiện, với nội dung chủ yếu là đánh giá tính cần thiết và mức độ phù hợp của dự án sắp được tiến hành.

Đánh giá giữa kỳ (mid-term evaluation) – thường do một nhóm tư vấn độc lập (độc lập với chính phủ nước sở tại và với nhà tài trợ) phối hợp với cơ quan quản lý dự án tiến hành, nhằm xem xét tính phù hợp, hiệu quả và hiệu suất của dự án đang thực hiện.

Đánh giá cuối kỳ (terminal evaluation) – thường do tư vấn độc lập phối hợp với cơ quan quản lý dự án thực hiện khi một dự án vừa kết thúc, nhằm xem xét hiệu quả và tính bền vững của dự án.

Đánh giá tác động (ex-post evaluation) – do tư vấn độc lập thực hiện sau khi dự án kết thúc khoảng 2 đến 5 năm, nhằm xem xét tác động và tính bền vững của dự án đã hoàn thành.

Các tiêu chí để đánh giá Chương trình/Dự án

Hiệu suất:

           Tiêu chí này đo lường quan hệ giữa đầu vào (cả định tính và định lượng) và đầu ra của dự án. Nói cách khác, cán bộ đánh giá sẽ xem xét một dự án có sử dụng nguồn lực một cách tiết kiệm nhất để đạt được kết quả đề ra hay không. Đánh giá hiệu suất là để trả lời những câu hỏi sau:

·Các hoạt động đã tiến hành có hiệu quả về chi phí không?

·Kết quả và mục tiêu/mục đích của dự án có được thực hiện đúng thời điểm đã đặt ra hay không?

·Liệu cách thức triển khai đã thực hiện đã là cách thức tiết kiệm nhất hay chưa?

Hiệu quả:

            Đánh giá hiệu quả của một dự án là đo lường mức độ đạt được mục đích của dự án đó. Trong ngôn ngữ phát triển, "mục đích" của một dự án là "tình hình được cải thiện trong tương lai mà dự án đó phải tìm cách đạt được". Đánh giá hiệu quả là để trả lời những câu hỏi sau:

·Dự án đã/sẽ đạt được kết quả/mục tiêu đã đề ra ở mức độ nào?

·Những yếu tố thuận lợi và khó khăn gặp phải trong quá trình triển khai là gì?

·Các yếu tố nào ảnh hưởng đến việc đạt được/không đạt được những kết quả/mục tiêu đó?

Tác động:

           Đánh giá tác động của một dự án là tìm hiểu những thay đổi tích cực và tiêu cực mà dự án đó mang lại (các thay đổi đó có thể trực tiếp hoặc gián tiếp, dự tính trước hoặc không dự tính trước). Những thay đổi này có thể là về xã hội, môi trường, kinh tế, văn hoá v.v...Đánh giá tác động là để trả lời những câu hỏi sau:

·Dự án đã mang lại kết quả gì?

·Trước và sau dự án, có điều gì khác biệt ở những đối tượng hưởng lợi?

·Có bao nhiêu người bị dự án tác động?

·Kết quả nào có ảnh hưởng tích cực, tiêu cực, theo dự kiến, ngoài dự kiến.

Sự phù hợp:

Đánh giá sự phù hợp của một dự án là đo lường mức độ dự án đó phù hợp với chính sách và ưu tiên của nhà tài trợ và chính phủ nước sở tại. Đánh giá sự phù hợp là để trả lời những câu hỏi sau:

·Mức độ phù hợp của dự án đối với môi trường chính sách?

·Hoạt động và đầu ra của dự án có góp phần thực hiện mục tiêu phát triển hay không?

·Hoạt động và đầu ra của dự án có mang lại những tác động và ảnh hưởng dự kiến hay không?

·Các mục tiêu và mục đích có phù hợp với những vấn đề và nhu cầu đang được giải quyết hay không?

Một số hình về hoạt động giám sát Dự án QTC PCSR

          Đánh giá tính bền vững của một dự án hỗ trợ phát triển là tìm hiểu xem liệu lợi ích mà dự án đó mang lại có còn tồn tại sau khi dự án đã kết thúc hay không. Một dự án hỗ trợ phát triển phải bền vững cả về tài chính và môi trường. Đánh giá tính bền vững là để trả lời những câu hỏi sau:

·Lợi ích của dự án có được duy trì sau khi dự án kết thúc hay không và duy trì ở mức độ nào?

·Những yếu tố nào ảnh hưởng đến việc duy trì/không duy trì được lợi ích dự án mang lại?

Một số đặc tính của giám sát và đánh giá

Chỉ số giám sát và đánh giá

Khái niệm

Chỉ số là công cụ xác định những gì chúng ta cần để đo lường giúp cho giám sát/ đánh giá việc thực hiện các hoạt động dự án, mức độ đạt được kết quả/đầu ra của dự án theo mục đích và mục tiêu tổng thể. Nói cách khác chỉ số là những dấu hiệu báo cho biết các kết quả có đạt được hay không và ở mức độ nào. Chỉ số “có thể kiểm tra được một cách khách quan” với các tiêu chí sau:

Thích đáng: Chỉ số phải liên quan đến mục tiêu Dự án.

Dễ hiểu: Một chỉ số tốt là một chỉ số mà mọi người có thể hiểu được một cách dễ dàng.

Cụ thể: Bao gồm các chỉ tiêu rõ ràng

Đo lường:Có thể đo lường được về mặt chất lượng và /hoặc số lượng

Sẵn có:Mức chi phí có thể chấp nhận được

Thích hợp: Cần thiết để quản lý thông tin

Thời gian: Kịp thời, đúng hạn rất hữu ích cho việc quản lý dự án

Các loại chỉ số